glikol propylenowy |
|
|
Ogólne informacje |
Nomenklatura systematyczna (
IUPAC
): |
propano-1,2-diol lub 1,2-propanodiol lub 1,2-dihydroksypropan |
Inne nazwy | glikol monopropylenowy, glikol metyloetylenowy |
Wzór sumaryczny | C3H8O2 |
Inne wzory | CH3CHOHCH2OH |
SMILES
| CC(O)CO |
Masa molowa
| 76,1
g
/
mol
|
Wygląd | bezbarwna, bezwonna, oleista ciecz |
Identyfikacja |
Numer CAS
| 57-55-6 |
|
Niebezpieczeństwa |
MSDS
|
Zewnętrzne dane MSDS
|
NFPA 704
| |
Temperatura zapłonu
| 109
°C
|
Temperatura samozapłonu
| 371
°C
|
Zwroty bezpieczeństwa
| S24, S25 |
Numer RTECS
| TY6300000 |
Podobne związki |
Podobne związki |
glikol etylenowy
|
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków standardowych (25 °C, 1000 hPa)
|
|
Uwagi terapeutyczne |
Dawka śmiertelna
| 20 g/kg[1] |
Glikol propylenowy –
organiczny
związek chemiczny
z grupy
alkoholi
dwuhydroksylowych czyli
dioli
. W temperaturze pokojowej jest bezbarwną, bezwonną, oleistą cieczą, o słodkawym smaku i wysokiej lepkości. Znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle i medycynie. W odróżnieniu od
glikolu etylenowego
glikol propylenowy nie jest toksyczny.
Opis fizykochemiczny
Glikol propylenowy jest substancją
higroskopijną
. Jest rozpuszczalny m.in. w wodzie,
acetonie
i
chloroformie
. Cząsteczka zawiera
asymetryczny atom węgla
i może występować w postaci dwóch
enancjomerów
. Poza specjalnymi zastosowaniami jest
mieszaniną racemiczną
. Poszczególne enancjomery można uzyskać przez
uwodnienie
jednego z enancjomerów tlenku propylenu.
Otrzymywanie
Na skalę przemysłową glikol propylenowy otrzymywany jest przez uwodnienie tlenku propylenu[2]. Stosowane są dwa sposoby produkcji:
Gotowy produkt zawiera 20% 1,2-propanodiolu, 1,5% glikolu dipropylenowego i niewielkiej ilości innych glikoli polipropylenowych[3].
Glikol propylenowy może być także uzyskiwany z
gliceryny
jako produkt pozostały po produkcji
biodiesela
, czyli wersji
biopaliwa
do
silników wysokoprężnych
.
Zastosowanie
Glikol propylenowy jest szeroko stosowany m.in. w przemyśle spożywczym, chemicznym (np. środki higieny i produkty kosmetyczne), w medycynie i
farmacji
.
Artykuły spożywcze
W produkcji żywności glikol propylenowy używany jest jako
konserwant
lub
emulgator
oraz jako składnik barwników i aromatów. Jego oznaczenie to
E1520
.
Medycyna i farmacja
Glikol propylenowy stosowany jest w farmacji jako rozczynnik, czyli płyn, który sam nie ma istotnego działania dla organizmu, ale w którym może zostać rozprowadzony składnik czynny leku. Dotyczy to przede wszystkim preparatów (leków), nie dających rozpuścić się w wodzie, ale dających się rozprowadzić we względnie neutralnym dla organizmu - glikolu propylenowym. W ten sposób glikol propylenowy może być stosowany tak w formie zastrzyku, preparatu doustnego, jak i
kremu
. W tym ostatnim przypadku jest nanoszony miejscowo na skórę.
Kosmetyka
Glikol propylenowy może być używany do produkcji kosmetyków jako rozczynnik nadający kosmetykowi pożądaną konsystencję
emulsji
oraz jako składnik nawilżający skórę. Glikol propylenowy może w związku z tym znajdować się w:
- pastach do zębów, oraz płynach do płukania ust,
- środkach do higieny dłoni, czy ogólnie w środkach czystości,
- jako składnik główny dezodorantu w sztyfcie,
- w wielu innych kosmetykach.
Używany jest także jako nośnik zapachów w olejkach zapachowych oraz w olejkach do masażu.
Przemysł tytoniowy
- do regulacji wilgotności tytoniu, w nawilżaczach do tytoniu,
- jako dodatek do tytoniu fajkowego, zapobiegający jego wysuszeniu.
W
elektronicznych papierosach
jest składnikiem większości e-płynów. Pełni rolę rozczynnika
nikotyny
, a w trakcie czynności e–palenia zostaje
zatomizowany
, czyli rozpylony jako mgiełka, wraz z nikotyną, gliceryną, oraz dodatkami smakowymi, sugestywnie imitując dym papierosowy.
Pozostałe zastosowania
Ogólną tendencją w przemyśle jest zastępowanie glikolem propylenowym szkodliwego
glikolu etylenowego
wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. Poza wpływem na zdrowie pozostałe właściwości obu substancji są podobne.
Glikol propylenowy może być zastosowany przykładowo:
- w
prasie hydraulicznej
jako płyn roboczy[4]
- w systemach chłodzących jako płyn chłodzący (
chłodziwo
)
- w technologiach kosmicznych[5] wykorzystywany jest jako chłodziwo lub składnik chłodziwa, natomiast technologia odzyskiwania wody na stacjach kosmicznych za pomocą glikolu propylenowego została zarzucona.
- jako składnik płynów zapobiegających zamarzaniu oraz środków do odladzania, np. w lotnictwie. Ze względu na niską toksyczność, glikol propylenowy coraz częściej zastępuje tradycyjnie stosowany w tych płynach glikol etylenowy.
- inne zastosowania:
- do produkcji paintball-i (kulek), wraz z woskiem i żelatyną[6]
- do sporządzania tatuaży widocznych w świetle UV
- do zamrażania organizmów zwierzęcych[7]
Wpływ na zdrowie
Glikol propylenowy uznawany jest za związek nieszkodliwy dla zdrowia, lub o bardzo niskiej szkodliwości. Przeprowadzono wiele badań, w tym szczegółowe badania na zwierzętach, które wykazały nikłe zagrożenie glikolu propylenowego dla zdrowia[8].
- nie stwierdzono by powodował uczulenia
- nie wykazuje rakotwórczości
- nie jest mutagenny
W odróżnieniu od glikolu polipropylenowego i glikolu etylenowego, glikol propylenowy nie jest toksyczny. W świetle polskich norm, glikol propylenowy nie jest uznawany za związek groźny dla zdrowia ludzkiego.
Metabolizm
W organizmie ludzkim, w procesie
metabolizmu
, glikol propylenowy przekształcony zostaje w
kwas pirogronowy
, naturalny
metabolit
glukozy
.
Toksyczność
Dawka śmiertelna glikolu propylenowego u zwierząt (mysz, królik, świnka morska)
LD50
wynosi około 20 g/kg masy ciała przy podaniu doustnym[1]; dla człowieka prawdopodobnie ma zbliżoną wielkość (tj. ok. 1 kg/50 kg masy ciała). W historii medycyny nie odnotowano żadnego przypadku śmierci z powodu przedawkowania glikolu propylenowego. Realne ryzyko zatruć dotyczy niewłaściwego zastosowania glikolu propylenowego w lecznictwie lub przypadkowego spożycia dużej ilości substancji (np. przez dziecko). Stwierdzone zatrucia są zwykle lekkie i szybko ustępujące. Objawiają się bólem głowy, nudnościami, wymiotami i biegunką.
Kontakt dotykowy i wziewny
Kontakt z nierozcieńczonym glikolem propylenowym może wywołać podrażnienia oczu i skóry, jednak niegroźne i łatwo ustępujące, zwykle wraz z ustaniem kontaktu. W zasadzie nie ma ryzyka takich podrażnień, przy powszechnie stosowanych dawkach i proporcjach. Podrażnienie oka glikolem propylenowym objawia się pieczeniem, łzawieniem. W przypadku podrażnienia skóry może to być zaczerwienienie oraz wysuszenie. Podrażnienie górnych dróg oddechowych – wysuszenie, pieczenie. Objawy te są lekkie i zwykle ustępują wraz z ustaniem kontaktu.
Inhalacja
(wdychanie, przyjmowanie drogą wziewną) oparów glikolu propylenowego, w zwykle spotykanych dawkach wydaje się, w świetle dotychczasowej wiedzy, w zasadzie bez ryzyka. Tak jak w przypadku kontaktu dotykowego, istnieje możliwość lekkiego i szybko ustępującego podrażnienia górnych dróg oddechowych, także oczu. Dla skóry opary są bezpieczne.
Długotrwały kontakt z glikolem propylenowym w zasadzie też nie jest szkodliwy. Przeciągłe wystawienie na opary może powodować zadrażnienie oczu lub podrażnienie górnych dróg oddechowych. W skrajnym wypadku może wystąpić
zapalenie spojówek
. Objawy takiego zapalenia zaczynają jednak znikać po ustaniu kontaktu. Dla skóry dłuższy kontakt z tą substancją wydaje się nie być szkodliwy.
Glikol propylenowy wydaje się więc substancją bezpieczną dla zdrowia, ale tak jak w przypadku innych powszechnie stosowanych substancji, nie można tego orzec z całą pewnością.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne